این کتاب یک وقایع‌نامه منظوم در قالب مثنوی و با ۵۲۶۸ بیت در ۸۳ فصل و با وزن هزج مسدس محذوف ‏است. موضوع اصلی کتاب انوسی، گزارش رخداد تغییرکیش اجباری یهودیان ایران در ‏سال ۱۰۶۶ق. در زمان حکمرانی شاه عباس دوم صفوی است که شش سال به درازا انجامید.[۲] در ‏کنار این موضوع اصلی، به آزار یهودیان اصهان در دوره شاه عباس اول و بهبود وضعیت آنان در دوران شاه ‏صفی نیز پرداخته شده است.[۳] به طور کلی کتاب انوسی وقایعی از سال ۱۰۱۶ تا ۱۰۷۲ هجری را در بر ‏می‌گیرد. ‏در برخی از منابع عصر صفوی و گزارش‌های سیاحان آن دوره، کلیات وقایعی که در کتاب انوسی آمده است تأیید می‌شود. محمدطاهر وحید قزوینی در کتاب عباسنامه به فرمان شاه عباس دوم در این باره و اجبار صد هزار یهودی ایران برای تغییرکیش اشاره کرده است.[۴] مبلغان مسیحی ساکن اصفهان در نامه‌هایی از تصمیم شاه و نقش وزیر او، محمد بیک اعتمادالدوله، در این باره اطلاع داده‌اند.[۵] ورا بی. مورین در کتابی که درباره کتاب انوسی نوشته است در فصلی جداگانه به بررسی شخصیت‌ها و رخدادها پرداخته و اکثر آنها را دارای سندیت تاریخی برآورد کرده است.[۶]

اهمیت کتاب انوسی علاوه بر گزارش تاریخی وقایعی مرتبط با یهودیان ایران، در اطلاعات و محتواهایی است که در حوزه‌های مختلفی از جمله تاریخ ایران عصر صفوی، تاریخ ‏ادیان و مذاهب ایران، تاریخ اجتماعی ایران، زبان‌شناسی و گویش‌پژوهی، تاریخ محلی و تاریخ ادبیات ‏ایران به دست می‌دهد.[۷] همچنین در بیان جزئیات یهودآزاری‌ها، معرفی ساختار ‏اجتماعي و تشکیلات داخلی جوامع یهودی، نحوه توزیع مشاغل و کسب‌وکارها در میان یهودیان، و ارائه ‏اطلاعات مهم درباره ميزان جمعیت یهودیان و نیز شرح وقایع تاریخی مرتبط با ایران دارای اهمیت است.[