زمانی که فهرست‌های آثار ماندگار ادبیات داستانی ایران را با زاویه دیدهای مختلف بررسی می‌کنیم، یکی از نام‌هایی که در تعداد زیادی از این فهرست‌ها دیده خواهد شد؛ رمان کلیدر نوشته محمود دولت‌آبادی است. محمود دولت‌آبادی به همراه هم نسلشان مثل صادق هدایت، صادق چوبک و بزرگ علوی نقش عمده‌ای در شکل‌گیری ادبیات فارسی داشتند. مضامین اجتماعی و سیاسی در ادبیات این نسل از نویسندگان به وضوح دیده می‌شود و دغدغه‌هایی فراتر از نقالی و روایت قصه در کتاب‌هایشان مطرح شده است. اندیشه‌ی تغییر و بهبود شرایط اجتماعی کشور در این نسل منجر به آفرینش آثاری گران‌بها در ادبیات فارسی شد که هنوز هم الهام‌بخش بسیاری از نویسندگان و روشنفکران است.
کلیدر؛ طولانی‌ترین رمان فارسی
کلیدر (Kelidar) داستانی حماسی درباره‌ی زندگی روستایی یک خانواده کرد (کرمانج) ایرانی است که در روستای اطراف سبزوار زندگی می‌کند. داستان و اتفاقات کتاب بر اساس واقعیت شکل گرفته است که روایت زندگی خانواده «کلمیشی گل محمد» قهرمان سبزوار در دوران کودکی دولت آبادی است. کلیدر - که هنوز هم برای بسیاری تلفظ نامشخصی دارد- نام کوهی در اطراف سبزوار است که قصه در آن رخ می‌دهد. با وجود اینکه داستان در بستری از واقعیت روایت شده است اما نویسنده به اقتضای قصه، هرجا که نیاز داشته تخیل خود را وارد داستان کرده است تا کتاب به یک رمان منسجم و گیرا تبدیل شود.
کلیدر دومین رمان بلند جهان پس از کتاب «در جست و جوی زمان از دست رفته» است با تعداد کلماتی بالغ بر 950 هزار کلمه و دولت آبادی 15 سال از عمر خود را صرف نوشتن آن کرده است. کلیدر را «انتشارات فرهنگ معاصر» در 10 جلد به صورت گالینگور و شومیز منتشر کرده است و به تازگی نسخه الکترونیکی کلیدر منتشر شده است.
مجموعه 10 جلدی رمان کلیدر بین سال‌های 1357 تا 1363 منتشر شد. شش جلد ابتدایی کتاب همزمان با انقلاب 57 چاپ شد که به سرعت میان مردم محبوبیت پیدا کرد و پس از انتشار جلدهای پایانی هم محبوبیت خود را حفظ کرد و بین روشنفکران بحث‌های زیادی را راه انداخت. ترجمه آلمانی کلیدر نیز به قلم «زیگرید لطفی» در زوریخ منتشر شد.
