این کتاب یک وقایع‌نامه منظوم در قالب مثنوی و با ۵۲۶۸ بیت در ۸۳ فصل و با وزن هزج مسدس محذوف است. موضوع اصلی کتاب انوسی، گزارش رخداد تغییرکیش اجباری یهودیان ایران در سال ۱۰۶۶ق. در زمان حکمرانی شاه عباس دوم صفوی است که شش سال به درازا انجامید.[۲] در کنار این موضوع اصلی، به آزار یهودیان اصهان در دوره شاه عباس اول و بهبود وضعیت آنان در دوران شاه صفی نیز پرداخته شده است.[۳] به طور کلی کتاب انوسی وقایعی از سال ۱۰۱۶ تا ۱۰۷۲ هجری را در بر می‌گیرد. در برخی از منابع عصر صفوی و گزارش‌های سیاحان آن دوره، کلیات وقایعی که در کتاب انوسی آمده است تأیید می‌شود. محمدطاهر وحید قزوینی در کتاب عباسنامه به فرمان شاه عباس دوم در این باره و اجبار صد هزار یهودی ایران برای تغییرکیش اشاره کرده است.[۴] مبلغان مسیحی ساکن اصفهان در نامه‌هایی از تصمیم شاه و نقش وزیر او، محمد بیک اعتمادالدوله، در این باره اطلاع داده‌اند.[۵] ورا بی. مورین در کتابی که درباره کتاب انوسی نوشته است در فصلی جداگانه به بررسی شخصیت‌ها و رخدادها پرداخته و اکثر آنها را دارای سندیت تاریخی برآورد کرده است.[۶]
اهمیت کتاب انوسی علاوه بر گزارش تاریخی وقایعی مرتبط با یهودیان ایران، در اطلاعات و محتواهایی است که در حوزه‌های مختلفی از جمله تاریخ ایران عصر صفوی، تاریخ ادیان و مذاهب ایران، تاریخ اجتماعی ایران، زبان‌شناسی و گویش‌پژوهی، تاریخ محلی و تاریخ ادبیات ایران به دست می‌دهد.[۷] همچنین در بیان جزئیات یهودآزاری‌ها، معرفی ساختار اجتماعي و تشکیلات داخلی جوامع یهودی، نحوه توزیع مشاغل و کسب‌وکارها در میان یهودیان، و ارائه اطلاعات مهم درباره ميزان جمعیت یهودیان و نیز شرح وقایع تاریخی مرتبط با ایران دارای اهمیت است.[